کشت تریاک چه زمانی در مشهد ممنوع شد؟

روزنامه آزادی ۲۲ بهمن ۱۳۲۳خورشیدی خبری با تیتر «رقص در ظلمت» منتشر می‌کند که در آن خبرنگار از قانون «منع کشت تریاک در ایران» انتقاد کرده و دلایلی را هم آورده است.

لازم به ذکر است که در دوران قاجار و پهلوی اول، کشت و صادرات تریاک در همه ایران آزاد بود و بسیاری از کشاورزان به این کار رو آورده بودند، اما به‌دلیل مبتلا شدن بسیاری از مردم ایران به اعتیاد، مصرف این ماده مخدر در چند دوره ممنوع می‌شود تااینکه در این سال، زمزمه تصویب قانون منع کشت آن نیز به گوش می‌رسد.

خبرنگار روزنامه آزادی، این موضوع را نادرست می‌خواند و می‌نویسد: «منع کشت تریاک به‌سبب ضرر ایران در منابع مالی صادراتی و همچنین سبب افزایش قاچاق و بیرون رفتن مال از ایران می‌شود. سوای این به‌دلیل کمبود پزشک و دارو، تریاک تنها مُسکن ایرانی بیچاره‌ای است که باید بدون این‌ها بر بیماری‌ها غلبه کند».

شرح این خبر جذاب چنین است: «به عقیده بدبینان، بیش از یک قرن فعالیت شده تا این زهر کشنده (تریاک) در ایران به این شکل فجیع، شایع و عادت شود و حالا وقتی است که از راه (به‌دلیل) قدغن ظاهری آن، میلیون‌ها تومان به صادرات ایران لطمه وارد شود و میلیون‌ها تومان نیز به واردات قاچاق آن به ایران، برای معتادین بدبخت افزوده شود.

منع کشت تریاک به‌سبب ضرر ایران در منابع مالی صادراتی و همچنین سبب افزایش قاچاق و بیرون رفتن مال از ایران می‌شود

به‌هرحال ما عقیده خود را چه مقبول و چه مردود می‌نویسیم؛ عادت به تریاک، یکی از بلیاتی (بلایا) است که دامنگیر این جامعه و مردم، خاصه طبقات روستایی و غیرمتمکن شده است و از این طبقات به طبقات شهرنشین و متمکن و باذوق و هوشمند این کشور هم سرایت نموده و چنان‌که شنیده شده است، در تهران حتی بدبختانه به جامعه محصلین هم سرایت کرده است.

آنچه در ایران شایع است (بنا بر آنچه گفته می‌شود)، دست اجانب و بیگانگانی که نظر به بدبخت کردن این ملت هوشمند دارند، نیز در این امر مؤثر بوده است. اگر ما نخواسته باشیم زیر بار این منطق برویم (درصورتی‌که بعید نیست چنین باشد)، دو عامل دیگر در رسوخ و اشاعه تریاک‌کشی و مصرف این زهر مهلک در ایران مؤثر بوده و آن، این است که شهرنشین‌ها و ارباب ذوق و استعداد که مبتلا شده‌اند، برای این (به این دلیل) است که اولا در شهرها، باشگاه‌ها و مجالس شب‌نشینی و سرگرمی و محافل اجتماع عمومی وجود ندارد.

ثانیا کثرت فجایع و مظالم و روش زشت حکومت در هر دوره که موجب اختناق افکار شده، افراد ستم‌دیده و البته هوشمند را وادار کرده است برای خلاصی از فشار تشنج احساسات و عصبیت، به این وسیله، تخدیر اعصاب نمایند و این‌طور به‌نظر می‌رسد که دست تولی به دامن تریاک زدن یا به می‌خواری پرداختن برای طبقه حساس یا رنج‌دیده، تخدیر و تسکین است. به قول یکی از بزرگان: «ننگ بنگ و باده بر خود می‌نهند/ تا دمی از قید هستی وارهند».

همچنین موجب اسیر شدن (دلیل گرفتاری) دهاتی‌ها، عشایر، مردم غیرشهری یا شهری‌های غیرثروتمند، نیز کثرت درد و الم و دسترسی نداشتن به پزشک، دارو و وسیله مداوا و زندگی است.

در پانصد قریه و آبادی این مملکت خراب، یک طبیب نیست. درد و مرض هم که به حد وافر هست. ناچار دهاتی بیچاره یا شهری‌نشین فقیر هر کسالت و دردی پیدا کند، تریاک به‌جای پزشک و پرستار و بیمارستان، دوای درد اوست.

همچنین بدبختی که لباس و خانه و لحاف و کرسی و بخاری ندارد، در زمستان ناچار تریاک را بئس (البدل همه این لوازم زندگی) قرار می‌دهد و بدیهی است استمرار یا گاه‌گاه استعمال آن‌هم موجب عادت و گرفتاری است و آن روزی که این بلا در ایران محو شود، روز سعادت نسل ایرانی است. ولی آیا شما برای دهاتی‌ها و فقرا، طبیب و دارو و وسایل زندگانی ساده، برای ملت سرگرمی و برای جامعه، آزادی و عدالت را فراهم کرده [اید]یا می‌توانید بکنید؟

البته نه؛ زیرا آنچه تاکنون دیده شده، شما هیئت حاکمه، شما وزیران و وکیلان، لیاقت اداره کردن خانه شخصی خود را ندارید، تا چه رسد به کشوری. در این صورت، شما می‌خواهید قانون منع تریاک را گذرانیده و عملی هم بکنید؟ معاذ‌ا...؟!

ما نمی‌گوییم ضرری که ایران از طریق کشاورزی می‌خورد، از چه راه جبران شود به‌جهنم! سالی ۰، ۴۰، ۳ ملیون (میلیون) ضرر مادی در برابر ضرر معنوی عادت تریاک هیچ است، ولی آیا با کدام تشکیلات و مرز‌های محدود و میلیون‌ها مأمورین شرافتمند مرزی و گمرکی و خط زنجیر قوی در هزاران کیلومتر مرز‌های شرقی‌جنوبی، غربی، جنوب‌شرقی و جنوب‌غربی جلوی سیل قاچاق تریاک را به این مملکت می‌گیرید؟

مگر اینکه بگویید عمدا می‌خواهیم تریاک مثقالی صد ریال را از کشور‌های خارجی آورده و به مبتلایان ایرانی فروخته، آخرین پشیز هستی آن‌ها را با جان آن‌ها خارج کنیم.

چند سال پیش که مرحوم داور، کاشتن تریاک را در قاینات و زابلستان منع کرد، به تصدیق چند نفر از رؤسای ادارات خراسان که به آن نواحی رفته بودند، روزی چندین هزار تومان تریاک قاچاق از افغانستان وارد می‌شد و مردم مبتلا مصرف می‌کردند تا غیرعملی بودن حکم داور ثابت و رفع قدغن شد.

تا بهداشت و سازمان بهداری ایران (و) دستگاه عدالت حکومت به وضع فعلی است، قدغن (کردن) کاشت تریاک، عمل لغو بیهوده و مانند اغلب کار‌هایی است که تهران برای این کشور بدبخت انجام می‌دهد».

* این گزارش چهارشنبه ۲ اسفندماه ۱۴۰۲ در شماره ۴۱۶۲ روزنامه شهرآرا صفحه تاریخ و هویت چاپ شده است.